برنامه نویسی اسکرچ چیست؟ اسکرچ (Scratch) بزرگترین انجمن برنامه نویسی برای کودکان و نوجوانان در جهان و دارای محیط برنامه نویسی بصری است که با رابط کاربری و بصری ساده به کودکان و نوجوانان اجازه می‌دهد تا داستان‌های دیجیتال، بازی‌ها و انیمیشن‌های خود را بسازند. اسکرچ توسط بنیاد اسکرچ که یک سازمان غیرانتفاعی است، طراحی و توسعه داده شده است.
اسکرچ (Scratch) تفکر محاسباتی و مهارت‌های حل مسئله را ارتقا می‌دهد، افزایش و تقویت خلاقیت، یادگیری کار تیمی و همکاری، افزایش اعتماد به نفس و توسعه مهارت استدلال منطقی از دیگر مزایای آموزش برنامه نویسی اسکرچ به کودکان و نوجوانان است.
برنامه نویسی اسکرچ(Scratch) برای کودکان و نوجوانان چیست؟
اسکرچ برای آموزش برنامه نویسی به مبتدیان عالی است؛ اسکراچ یک محیط برنامه‌نویسی تعاملی و آموزشی است که برای کودکان و مبتدی‌ها طراحی شده است. این محیط به کمک بلوک‌های گرافیکی و قابل جابجایی، امکان برنامه‌نویسی و ایجاد انیمیشن‌ها و بازی‌ها را بدون نیاز به دانش پیچیده‌ی زبان‌های برنامه‌نویسی تخصصی به کاربران ارائه می‌دهد.
در واقع اسکرچ یک زبان برنامه نویسی مبتنی بر بلوک بصری است که برای استفاده و درک آسان برنامه نویسی، برای گروه سنی 8 تا 16 سال طراحی شده و در دسترس قرار گرفته است. اسکرچ جونیور (ScratchJr) نیز نسخه ساده شده اسکرچ است که برای سنین 5 تا 7 سال طراحی شده است. هنگام طراحی پروژه‌های اسکرچ، بچه‌ها یاد می‌گیرند که خلاقانه فکر کنند، به طور سیستماتیک استدلال کنند و به طور مشترک کارکنند.
برنامه نویسی با اسکرچ به کودکان و نوجوانان این امکان را می‌دهد که با کشیدن بلوک‌های کد، بازی‌ها و انیمیشن‌های تعاملی خود را بسازند تا بر یادگیری منطق پشت کدنویسی تمرکز کنند، بدون اینکه در نحو خود گیر کنند، حتی اگر اشتباه تایپی داشته باشند. به زبان ساده‌تر، اسکرچ یک زبان برنامه نویسی است که با drag and drop (کشیدن بلوک‌ها) بچه‌ها می‌توانند برنامه نویسی کنند. در این زبان نیازی نیست کدهای سخت و پیچیده متنی تایپ شود، بلکه یک کودک و نوجوان می‌تواند با استفاده از کشیدن بلوک‌های تصویری و دستوری که اصطلاحا به آن Drag and Drop می گویند، یک داستان، بازی یا انیمیشن کوتاه بسازد.
به همین دلیل، Scratch یک روش جذاب برای یادگیری سریع مفاهیم اساسی کدگذاری، مانند حلقه‌ها، شرطی‌ها و متغیرهاست. حتی در همان ابتدای کار با این ابزار، کودکان و نوجوانان می‌توانند ببینند که کدشان کار می‌کند و به آن افتخار کنند؛ از طراحی یک بازی توپ پرنده گرفته تا ساخت داستانی در مورد روزشان.
اسکرچ به بچه‌ها فقط برنامه نویسی را آموزش نمی‌دهد، بلکه فرصت‌هایی را برای آنها ایجاد می‌کند تا خلاقانه فکر کنند، منطقی و سیستماتیک استدلال کنند و با سایر همسن و سالان خود کار مشترک انجام دهند. در دنیای امروزی که در تکنولوژی غرق شده و به سرعت در حال تغییر است، یادگیری این مهارت‌ها برای همه لازم است، نه فقط برای کسانی که قصد دارند مهندس شوند یا ریاضیات بخوانند.
آیا اسکرچ بهترین زبان برنامه نویسی برای مبتدیان (کودکان و نوجوانان) است؟
بله! برنامه نویسی اسکرچ بهترین زبان برنامه نویسی برای مبتدیان کودک و نوجوان، به ویژه برای دانش آموزان دوره ابتدایی است. با این حال حتی دانش آموزان راهنمایی و دبیرستان نیز می‌توانند از یادگیری با آن بهره‌مند شوند. در ادامه خواهیم گفت که چرا اسکرچ یک روش عالی برای شروع مسیر یادگیری برنامه نویسی است.
ویژگی‌های برنامه نویسی با اسکرچ
- تصویری است: همیشه می‌گویند یک عکس بیش از هزار کلمه ارزش دارد. اسکرچ نیز به بچه‌ها کمک می‌کند تا مفاهیم برنامه نویسی را با استفاده از یک زبان بصری یاد بگیرند. از بلوک‌های کد (فکر کنید لگوها) استفاده می‌کند که اقدامات یا دستورات مختلفی را نشان دهد. این امر درک و کار با آن را آسان‌تر می‌کند، به خصوص برای کودک و نوجوانی که ممکن است با زبان‌های برنامه نویسی مبتنی بر متن آشنا نباشد.
- بلوک‌های گرافیکی: اسکراچ از بلوک‌های گرافیکی استفاده می‌کند که توسط کاربر با هم ترکیب می‌شوند تا منطق و رفتارهای برنامه را تعیین کنند. این بلوک‌ها به شکل پازل‌هایی طراحی شده‌اند که به راحتی قابل جابجایی و ترکیب با یکدیگر هستند.
- خروجی خلاق تعاملی (بازی‌سازی و انیمیشن‌سازی): بچه‌ها با اسکرچ می‌توانند داستان‌ها، بازی‌ها و انیمیشن‌های تعاملی ایجاد کنند. این امر یادگیری کدنویسی را سرگرم‌کننده‌تر و جذاب‌تر می‌کند زیرا دانش‌آموزان می‌توانند به معنای واقعی کلمه نتیجه تغییرات خود در کدشان را تماشا کنند و به سرعت مفاهیم را درک کنند. همانطور که آنها در رابط سمت چپ کد نویسی می‌کنند، می‌توانند کد خود را در سمت راست اجرا کنند تا نتیجه آن را در عمل تماشا کنند.
به عبارت دیگر، اسکراچ به کمک بلوک‌های گرافیکی و ابزارهای مرتبط، امکان ساخت بازی‌های ساده تا پیچیده و ایجاد انیمیشن‌های جذاب را فراهم می‌کند. این امکان به کاربران کمک می‌کند تا به یادگیری برنامه‌نویسی از طریق پروژه‌های جذاب و مفهومی بپردازند.
- آموزش مفاهیم اساسی به زبان ساده: اسکرچ (Scratch) با تمرکز بر بلوک‌های گرافیکی روشی مناسب و راحت برای یادگیری مفاهیم اساسی کدنویسی مانند حلقه‌ها، شرطی‌ها، توابع و متغیرها به صورت عملی و تعاملی است. همین مفاهیم بعداً در زبان‌های برنامه‌نویسی پیچیده‌تر مانند پایتون استفاده می‌شوند.
- دارای رابط کاربری ساده: Scratch دارای یک رابط کاربری ساده و کاربرپسند دارد که کار کردن با آن برای مبتدیان آسان است. یعنی حتی کودکان و نوجوانانی که با زبان‌های برنامه نویسی مبتنی بر متن آشنا نیستند هم به راحتی می‌توانند با اسکرچ برنامه نویسی را یاد بگیرند.
در کل، اسکراچ یک ابزار جذاب و کارآمد برای یادگیری برنامه‌نویسی و ایجاد پروژه‌های خلاقانه و آموزشی است که به افراد تازه کار به ویژه کودکان و نوجوانان اجازه می‌دهد وارد مسیر یادگیری برنامه نویسی شوند و بدون استرس به یادگیری بپردازند.
چرا یادگیری برنامه نویسی اسکرچ از سنین کودکی و نوجوانی لازم است؟
ساده است؛ کدنویسی آینده جهان است. یادگیری برنامه نویسی یک مهارت مفید و ضروری برای آینده خواهد بود، زیرا جزئی از دیجیتالی شدن است. برنامه نویسی یک مهارت ضروری برای بسیاری مشاغل در آینده است، چرا که بسیاری از شرکت‌ها به دنبال نیروهای برنامه نویس با دانش کدنویسی قوی خواهند بود. از آنجایی که در حال حاضر بسیاری از محصولات و خدمات به سمت دیجیتالی شدن می‌روند، تعداد مشاغلی که به نیروهایی با مهارت‌های کدنویسی نیاز دارند روز به روز بیشتر می‌شوند.
چرا برنامه نویسی برای آینده مهم است: نقش برنامه نویسی در آینده کودکان؟
برنامه نویسی در گذشته مهارتی بود که فقط تعداد انگشت شماری از افراد فنی می‌توانستند بر آن مسلط شوند و عموما افرادی که رشته‌های کامپیوتر و فناوری اطلاعات را در دانشگاه خوانده بودند وارد برنامه نویسی می‌شدند، اما امروزه برنامه نویسی سطحی از تخصص است که هر کسی می‌تواند وارد آن شود و آن را کشف کند که مزایای آموزشی و شخصی زیادی را به همراه دارد.
در مقاله «فایده برنامه نویسی برای کودکان و نوجوانان» به طور کامل در مورد مزایای یادگیری برنامه نویسی برای کودکان و نوجوانان گفته‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را مطالعه کنید.
اما در ادامه این نوشته نیز به شما خواهیم گفت که برنامه نویسی چه نقشی در آینده فرزندتان خواهد داشت:
- برنامه نویسی مغز را فعال‌تر می‌کند: سمت چپ مغز برای منطق، توجه به جزئیات، عقلانیت، استراتژی و… و سمت راست مغز برای خلاقیت، توجه به کل، ادراک و تحلیل استفاده می‌شود. در زمان برنامه نویسی پنج ناحیه مغزی مربوط به پردازش زبان، حافظه کاری و حل مسئله فعال می‌شود. به دلیل اینکه برنامه نویسی نیاز به توانایی‌های پیچیده و چند بعدی دارد، باعث می‌شود ارتباط بخش‌های مختلف مغز با یکدیگر تقویت شده و بهبود یابد که خود باعث افزایش و تقویت قدرت حل مسئله و مهارت استدلال منطقی شده و ظرفیت مغز برای آموزش را بالا می‌برد. هنگامی که سمت چپ مغز با برنامه نویسی تقویت می‌شود، مغز کودک و نوجوان آماده می‌شود که در شرایط بحرانی از تفکر منطقی استفاده کند. برنامه نویسی سعی می‌کند به کودکان بیاموزد و انگیزه دهد که دنیا را به شیوه‌های جدید ببینند.
- توانایی داستان سرایی را افزایش می‌دهد: از آنجایی که برنامه نویسی مانند یک روایت آغازی مشخص، میانه‌ای تدریجی و پایانی مختصر دارد، مهارت داستان سرایی را نیز در کودکان و نوجوانان افزایش می‌دهد. این فرآیند فکری در سایر زمینه‌های یادگیری مانند نوشتن خلاق و ارتباطات شفاهی نیز مفید است.
- قدرت خلاقیت را تقویت می‌کند: حتی اگر برنامه نویسی یک مهارت فنی به نظر برسد، نوآوری و خلاقیت را تقویت می‌کند. برای اینکه برنامه نویسان بتوانند از سایرین بهتر باشند، باید صفحات وب و برنامه‌های بهتری را بسازند، بنابراین نیاز به خلاقیت دارند. آنها در طول برنامه نویسی با چالش‌های مختلفی روبرو می‌شوند که باید به راه‌حل‌های مختلفی برای حل آنها دست یابند. برنامه‌نویسی این امکان را به افراد می‌دهد تا خلاقیت خود را به کار بگیرند و به ایجاد راه‌حل‌های جدید و نوآورانه برای مسائل مختلف بپردازند. اسکراچ و دیگر ابزارهای برنامه‌نویسی به افراد امکان می‌دهد پروژه‌ها و ایده‌های خلاقانه خود را به واقعیت تبدیل کنند و نتایج قابل مشاهده‌ای را به دست آورند.
- بچه‌ها را برای آینده آماده می‌کند: تکنولوژی و برنامه‌نویسی به طور گسترده در جوامع مدرن استفاده می‌شود. آموزش برنامه‌نویسی از سنین زودهنگام به افراد کمک می‌کند تا آمادگی بهتری برای شغل‌ها و مسیرهای تحصیلی در آینده داشته باشند.
- توانایی در دسترسی به اطلاعات و حل مسائل تکنولوژیکی را افزایش می‌دهد: دنیای امروز بر پایه فناوری و اطلاعات است. آشنایی با برنامه‌نویسی به افراد کمک می‌کند تا بهتر و موثرتر با داده‌ها و اطلاعات برخورد کنند و از آنها بهره‌برداری کنند. همچنین زندگی امروزه پر از چالش‌ها و مسائل تکنولوژیکی است. آموزش برنامه‌نویسی به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا بهبودهای تکنولوژیکی و نیازهای جامعه را بهبود ببخشند.
- قدرت تفکر مسئله‌محور را تقویت می‌کند: برنامه‌نویسی به بچه‌ها کمک می‌کند تا به شیوه‌ای سیستماتیک و ترتیبی به حل مسائل بپردازند و تجربه‌ی تفکر مسئله‌محور را تجربه کنند.
در کل، آموزش برنامه‌نویسی از سنین کودکی و نوجوانی نه تنها به افزایش مهارت‌های تکنیکی افراد کمک می‌کند بلکه قابلیت‌های تفکری، خلاقیت، و تعامل با فناوری را نیز تقویت می‌کند و آمادگی برای آینده را افزایش می‌دهد.
پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه در خصوص برنامه نویسی کودکان و نوجوانان اطلاعات بیشتری کسب کنید و راحت‌تر تصمیم بگیرید به صفحه «برنامه نویسی کودکان و نوجوانان» مراجعه کنید. به شما قول می‌دهیم با مراجعه به صفحه پیشنهادی پاسخ تمام سوالات خود را در مورد برنامه نویسی کودکان و نوجوانان دریافت کنید.
در کشورهای توسعه یافته معمولا آموزش برنامه نویسی امری عادی و روتین است که کودکان و نوجوانان به منابع یادگیری مختلفی دسترسی دارند به گونه ای که در بیشتر این جوامع، برنامه نویسی در مدارس نیز تدریس می‌شود. اما چون منابع آموزشی خوب معمولا به زبان انگلیسی هستند و دسترسی به این منابع و یادگیری با زبان اصلی برای کودکان و نوجوانان ایرانی سخت است، شعبه انقلاب مجتمع فنی تهران تلاش کرده است که هیچ کودک و نوجوانی از این روند آموزشی عقب نماند.
بنابراین دپارتمان کودک و نوجوان مجتمع فنی تهران این فرصت را فراهم کرده است تا کودکان و نوجوانان در یک محیط آموزشی آرام و حرفه‌ای، با اساتیدی مجرب، به توسعه مهارت‌های خود در برنامه‌نویسی بپردازند. اگر تصمیم گرفته‌اید فرزندتان را در کلاس‌های برنامه‌نویسی ثبت‌نام کنید، به صفحه برنامه‌نویسی اسکرچ مراجعه کنید.
خوشحالیم که تا انتهای این نوشته همراه ما بودید. شما می‌توانید نظرتان در مورد این نوشته و انتقادات و پیشنهاداتتان را در بخش نظرات برای ما بنویسید و اگر سوالی در خصوص برنامه نویسی کودکان و نوجوانان و دوره‌های نمایندگی انقلاب مجتمع فنی تهران دارید می‌توانید با شماره 02166929920، 02166939772 و 02166933379 تماس بگیرید، کارشناسان آموزش شما را راهنمایی خواهند کرد.
