برنامه نویسی کودکان و نوجوانان چیست؟ با فرارسیدن تابستان و شروع دوره سه ماهه تعطیلات کودکان و نوجوانان، بیشتر والدین لیست بلند و بالایی از فوق برنامه‌های مختلف را برای فرزندانشان تهیه می‌کنند. لیست پدر و مادرها برای گذراندن اوقات فراغت فرزندانشان معمولا شامل کلاس‌های ورزشی، زبان‌های خارجی، موسیقی، رقص و غیره است. معمولا ایده گذراندن دوره‌های برنامه نویسی کودکان و نوجوانان به عنوان سرگرمی در اوقات فراغت، در لیست پدر و مادرها دارای اولویت نیست. اما به‌نظرتان دوره‌های برنامه‌نویسی را باید در لیست دوره‌های سرگرمی کودکان و نوجوانان قرار دهیم؟
از آنجایی که علاقه به علوم کامپیوتر در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است، والدین و مراکز آموزشی بسیار به این سوال می‌پردازند که «چرا بچه‌ها باید کدنویسی یاد بگیرند؟». علاقه و توجه به این حوزه آنقدر زیاد است که طبق آمار ارائه شده در گزارش تفاوت و تنوع آموزش علوم کامپیوتر در سال 2019، 45 درصد دبیرستان‌ها علوم کامپیوتر تدریس می‌کنند، در صورتی که طبق گزارش گالوپ در سال 2014 این آمار فقط 25 درصد اعلام شده بود.
با توسعه تکنولوژی و دیجیتالی شدن زندگی روزمره، والدین هم می‌خواهند فرزندانشان بیشتر از قبل با سواد کامپیوتری آشنا شوند، زیرا یادگیری برنامه نویسی نه تنها کودکان و نوجوانان را برای فرصت‌های شغلی خوب در آینده آماده می‌کند، مجموعه‌ای از مهارت‌های نرم را نیز به آنها آموزش خواهد داد. صرف نظر از اینکه یادگیری برنامه‌نویسی از چه سنی و از کجا شروع شود، برنامه‌نویسی بچه‌ها را در معرض یادگیری مهارت‌های مادام‌العمر متعددی مانند خلاقیت، حل مسئله، مدیریت پروژه و غیره قرار می‌دهد .
در این پست به شما نشان می‌دهیم که چرا بسیاری از مردم معتقدند یادگیری کدنویسی از سنین پایین امری حیاتی است. اما قبل از هرچیزی به شما خواهیم گفت که برنامه‌نویسی برای بچه‌ها چیست، چگونه باید در مورد آن صحبت کنیم، چه لزومی دارد کودکان و نوجوانان برنامه‌نویسی را آموزش ببینند، چه سنی برای یادگیری برنامه‌نویسی بهتر است و در نهایت چه روش‌های برای آموزش برنامه نویسی کودکان و نوجوانان وجود دارد.
برنامه نویسی کودکان و نوجوانان چیست؟
برنامه‌نویسی چیست؟ برخلاف انسان‌ها، رایانه‌ها به طور طبیعی هوشمند نیستند، برای اینکه بتوانند کار یا وظیفه‌ای را برای ما انجام دهند باید با آنها به زبان خودشان صحبت کنیم؛ زبان خاصی که برای رایانه‌ها طراحی شده و برایشان قابل درک است. برنامه‌نویسی فرآیندی است که این کار را برای ما انجام می‌دهد و باعث می‌شود با ایجاد و ارائه مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها بتوانیم با رایانه ارتباط برقرار کنیم. در واقع ما از طریق کدنویسی می‌توانیم رایانه‌ها را وادار به انجام وظایف کنیم.
برنامه نویسی به کودکان و نوجوانان این امکان را می‌دهد که تنها یک مصرف کننده رسانه‌ها و فناوری‌های دیجیتال نباشند، بلکه خودشان خالق و ایجاد کننده آن باشند. بچه‌ها می‌توانند به جای صرف زمان برای انجام بازی‌های ویدئویی یا استفاده از یک نرم‌افزار، بازی ویدئویی خود یا حتی سایت خودشان را بسازند و از این خلق کردن لذت ببرند.
همان‌طور که ما انسان‌ها برای برقراری ارتباط با یکدیگر از زبان‌های مختلفی مثل فارسی، ترکی، انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و… استفاده می‌کنیم، کامپیوترها نیز زبان‌های زیادی دارند که آنها را می‌فهمند؛ مثل C++، HTML، CSS، Javascript، Python و موارد دیگر. همه این زبان‌ها مبتنی بر نحو (syntax-based) هستند که برنامه‌نویس‌ها متن اسکریپت را به صورت دستی تایپ می‌کنند.
برای بچه‌ها که سن پایین‌تری دارند و درک مفاهیم برنامه‌نویسی برایشان سخت است و تازه شروع کرده‌اند، زبان برنامه‌نویسیِ تصویری یا ویژوال یکی از فوق‌العاده‌ترین راه‌های یادگیری مفاهیم اساسی کدنویسی است.
برنامه‌نویسی تصویری برای کودکان و نوجوانان چیست؟
در آموزش زبان برنامه نویسی تصویری به جای متن، از عبارات تصویری و نمادهای گرافیکی استفاده می‌شود. اما چگونه؟ بیشتر زبان‌های برنامه‌نویسی بصری بر پایه ایده «جعبه‌ها و پیکان» هستند. به این صورت که در این زبان از جعبه‌هایی به عنوان اشیای صفحه‌ای و پیکان‌ها یا خط‌هایی برای ارتباط دادن این جعبه‌ها به هم استفاده می‌شود. اسکرچ از مهمترین و ساده‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی تصویری مناسب کودکان و نوجوانان است.
زبان‌های برنامه نویسی تصویری مانند اسکرچ (Scratch) و اسکرچ جونیور (ScratchJr) به بچه‌ها این اجازه را می‌دهند تا جعبه‌ها را برای ساختن برنامه به یکدیگر متصل کنند. این نوع از آموزش باعث می‌شود کودکان و نوجوانان بر درک منطق اساسی مورد نیاز برای ساخت یک برنامه تمرکز کنند بدون اینکه نگران اشتباهات تایپی ناشی از نوشتن نحو کد باشند.
حالا که با برنامه نویسی کودکان و نوجوانان آشنا شدیم، بیایید در مورد این موضوع صحبت کنیم که چه لزومی دارد فرزندانمان در سال 1402 سراغ برنامه‌نویسی بروند و آموزش کدنویسی ببینند؟ همراه ما باشید.
لزوم آموزش برنامه نویسی به کودکان و نوجوانان
یادگیری برنامه‌نویسی همانند یادگیری یک زبان جدید است. معمولا کودکان نسبت به بزرگسالان ذهن آماده‌تری برای یادگیری دارند. از آنجایی که مغز در حال رشد آنها برای یادگیری ساخته شده است، کودکان خردسال می‌توانند زبان‌ها را سریع‌تر و راحت‌تر از بزرگسالان یاد بگیرند. در نتیجه، دوران کودکی زمان بسیار خوبی برای شروع یادگیری تفکر محاسباتی است. کدنویسی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را توسعه دهند که نه تنها در مدرسه برایشان مفید است، بلکه به آنها کمک می‌کند تا در بازار کار از دیگران متمایز شوند.
طبق گزارشات منتشر شده، نیمی از مشاغل پردرآمد آمریکا به برنامه‌نویسی نیاز دارند. نه تنها این مورد، بلکه تقاضا برای مهارت‌های برنامه نویسی همچنان در حال رشد است. در حال حاضر میان عرضه و تقاضای بازار شغل برنامه نویسی شکاف بسیاری وجود دارد؛ به عبارت دیگر، مشاغل زیادی برای برنامه نویسی وجود دارد اما افراد کمی دارای این مهارت هستند.
جدای از آینده شغلی، بچه‌ها می‌توانند از طریق برنامه نویسی مهارت‌های مهم زندگی را یاد بگیرند، مانند حل مسئله، تفکر انتقادی، پشتکار، ارتباط و خلاقیت.
برنامه‌نویسی کدام مهارت‌ها را در کودکان و نوجوانان افزایش می‌هد؟
- تقویت مهارت حل مسئله: هر پروژه برنامه‌نویسی با یک مشکل شروع می‌شود، با حل مسائل مداوم کودکان و نوجوانان یاد می‌گیرند که یک چارچوب حل مسئله برای خودشان طراحی کنند که هربار آنها را به یک راه حل جدید هدایت می‌کند که از این راه‌حل‌ها می‌توانند در هر بخشی از زندگی شخصی و کاری استفاده کنند.
- افزایش و تقویت قدرت خلاقیت: یادگیری کدنویسی می‌تواند خلاقیت بچه‌ها را تقویت کند. کدنویسی هنری است که با یک صفحه خالی شروع می‌شود و بر اساس خلاقیت برنامه نویس می تواند به بازی ها، اپلیکیشن‌ها و برنامه‌هایی تبدیل شود که دنیا را تغییر می‌دهند.
- توسعه مهارت‌های استدلال منطقی: در چارچوب حل مسئله بچه‌ها باید مهارت‌های استدلال منطقی را نیز توسعه دهند. آنها نه تنها می‌توانند یک مشکل را حل کنند، بلکه در طول حل مسئله یاد می‌گیرند که توضیح دهند چگونه و چرا مسئله را از این طریق حل کرده‌اند. داشتن مهارت‌های استدلال منطقی، بچه‌ها را تشویق می‌کند تا خودشان فکر کنند، فرضیات را زیر سوال ببرند، نظریه‌های خود را توسعه دهند، و نظریه‌های خود را در برابر حقایق شناخته‌شده آزمایش کنند.
- دستیابی به مشاغل پردرآمد: بسیاری از ابعاد زندگیمان هوشمند شده‌اند؛ در نتیجه، تقاضا برای مهارت برنامه‌نویسی همچنان در حال افزایش است. برنامه‌نویسی در حوزه‌های مختلف کاری مانند بهداشت و درمان، خدمات آنلاین، سرمایه‌گذاری و مالی، نفت و پتروشیمی و… کاربرد خواهد داشت. مشاغل پردرآمد بسیاری هستند که مستقیما از برنامه نویسی در آنها استفاده نمی‌شود، اما از دانش و مهارت برنامه‌نویسی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، بچه‌های علاقه‌مند به زیست‌شناسی می‌توانند از مهارت‌های کدنویسی خود در بیوانفورماتیک استفاده کنند.
- افزایش اعتماد به نفس: اعتماد به نفس کودکانی که برنامه‌نویسی را فرا می‌گیرند، افزایش می‌یابد. بچه‌های با اعتماد به نفس به خودشان ایمان دارند و به کاری که می‌توانند انجام دهند افتخار می‌کنند. یکی از بهترین راه‌ها برای ایجاد اعتماد به نفس این است که در کاری توانمندتر شوند. در حین یادگیری کدنویسی، بچه‌ها با نقاط عطف کوچکی روبرو می‌شوند و به دستاوردهای بزرگ می‌رسند. این اتفاق بارها و بارها تکرار می‌شود. آنها به مرور در کدنویسی بهتر می‌شوند و این حلقه بازخورد مثبت اعتماد به نفس آنها را افزایش می‌دهد.
دلایل بسیار دیگری برای اینکه کودکان و نوجوانان باید برنامه‌نویسی را فراگیرند وجود دارد که از حوصله این نوشته خارج است. برای اینکه با این دلایل بیشتر آشنا شوید به مقاله «فایده برنامه نویسی برای کودکان و نوجوانان» مراجعه کنید.
احتمالا تا به اینجای نوشته به نتیجه رسیده‌اید که برنامه‌نویسی برای کودکان و نوجوانان جزو مهارت‌های اساسی محسوب می‌شود که می‌تواند موفقیت در آینده شغلیشان را تضمین کند. اما آیا آغاز فرآیند یادگیری مهارت برنامه‌نویسی سن خاصی دارد؟ کنارمان باشید تا بگوییم چه سنی برای شروع برنامه‌نویسی مناسب است.
چه سنی برای شروع یادگیری برنامه نویسی کودکان و نوجوانان مناسب است؟
بگذارید برویم سر اصل مطلب! کودکان و نوجوانان در هر سنی می‌توانند یادگیری برنامه‌نویسی را شروع کنند. از دانش‌آموزان پیش‌دبستانی گرفته تا نوجوانانی که سال‌های آخر دبیرستان را می‌گذرانند می‌توانند برنامه‌نویسی را فرا بگیرند.
از آنجایی که برنامه‌نویسی یک زبان است، بهتر است کودکانمان با آن هرچه زودتر آشنا شوند. به لطف همه‌گیری ابزارهای دیجیتالی، کودکان سه ساله با تلفن همراه هوشمند، تبلت و ساعت هوشمند به دنیا می‌آیند و به مهدکودک می‌روند! کدنویسی یک ابزار عالی است که به کودکان نوپا در افزایش مهارت‌های خواندن و ریاضی کمک می‌کند.
معرفی کدنویسی به بچه‌های پیش دبستانی از طریق بازی و فعالیت‌های سرگرم‌کننده عملی صورت می‌گیرد. همان‌طورکه بالاتر توضیح دادیم برنامه‌نویسی برای کودکان با بلوک‌ها و پیکان‌ها، پازل و داستان و… انجام می‌شود و هیچ‌گونه تفاوتی با بازی ندارد. کدنویسی برای بچه‌ها بیشتر یک تجربه بازی سازی شده در مرحله پیش دبستانی است و شامل توسعه مهارت‌های حل مسئله است.
با بزرگتر شدن فرد، کمی پیچیدگی بیشتر می‌شود. به عنوان مثال، برای دانش‌آموزان راهنمایی و دبیرستان ممکن است زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف مانند جاوا اسکریپت و پایتون آموزش داده شود. راه‌های مختلفی برای فراگیری برنامه‌نویسی وجود دارد اما شرکت در کلاس‌های حضوری و تعاملی و انجام پروژه‌های واقعی برای یادگیری مفیدتر خواهد بود.
سخن پایانی در مورد آموزش کدنویسی به بچه‌ها
در این مقاله تلاش کردیم شما را با ضرورت آموزش برنامه نویسی به کودکان و نوجوانان و فوایدی که روی آینده این قشر خواهد داشت، آشنا کنیم. آینده جهان به برنامه‌نویسی و زندگی دیجیتال گره خورده است. ما به عنوان والدین وظیفه داریم فرزندانمان را به شیوه‌ای امن با زندگی دیجیتالی آشنا کنیم و سعی کنیم آنها را در مسیر درستی قرار دهیم تا بتوانند از روش‌های مناسب، مهارت‌های مهم کاربردی خود را توسعه دهند. برنامه‌نویسی یکی از مهارت‌های مهمی است که نه تنها خود به تنهایی می‌تواند آینده شغلی کودکان و نوجوانان را تضمین کند، بلکه کمک می‌کند فرزندانمان مهارت‌های دیگرشان را نیز توسعه دهند و خلاقانه و منطقی فکر کنند.
دپارتمان کودک و نوجوان مجتمع فنی تهران (نمایندگی انقلاب) این فرصت را فراهم کرده است تا کودکان و نوجوانان در یک محیط آموزشی آرام و حرفه‌ای، با اساتیدی مجرب، به توسعه مهارت‌های خود در برنامه‌نویسی بپردازند. اگر تصمیم گرفته‌اید فرزندتان را در کلاس‌های برنامه‌نویسی ثبت‌نام کنید، به صفحه برنامه‌نویسی کودکان و نوجوانان مراجعه کنید.
اگر هنوز در ذهنتان سوالی وجود دارد که ما به آن پاسخ نداده‌ایم از طریق شماره تماس‌های 02166929920، 02166939772 و 02166933379 با کارشناسان آموزش دپارتمان کودک و نوجوان در ارتباط باشید.
